- Gegevens
- Geschreven door: Jempi Welkenhuyzen
Wie hét betekenisvolste boegbeeld van het Nederlands maritiem verleden wil zien, moet naar Batavialand aan de Oostvaardersdijk in Lelystad. Daar wordt het verleden bewaard voor de toekomst. Op de site vind je het museum, de werf met werkplaats en uiteraard het schip de Batavia zelf. Te bezoeken met audioguide of gids. Deze laatste laat het bij ons bezoek afweten, blijkbaar door corona.
Klik hier voor de fotoreportage van Anne Marie Jacob.
In de inkomhal valt meteen een grote ruimte op waar de geschiedenis van de regio in doek is geborduurd op de zgn. Flevowand. Een bijzonder werk waar 24 vrouwen blijkbaar 14 jaar lang aan werkten, goed voor 60 strekkende meter historische gebeurtenissen. Te vergelijken met het wandkleed van Bayeux. Ik noteer o.a. dat er een belastingsopstand was door de Friezen tegen de Romeinen, dat Aelmere vernoemd is naar de vette alen die er zwommen en Bonifatius zorgde voor bekering. Door landafslag kon het Flevomeer uitdijnen en het Palingmeer werd in de 9e eeuw de Zuyderzee. Ook opmerkelijk is de vermelding van de Hanzesteden die een verbond tussen Noord- en Oostzee sloten in de 15e eeuw en Alva verloor ‘zijn bril’ tijdens de slag van de Zuyderzee, dat was bij Den Briel. Uiteraard komt het V.O.C.-monopolie ter sprake, de verbinding van Noord-Holland en Friesland door de dijk aangelegd door waterstaatingenieur Cornelis Lely in 1891, de Watersnood van 1916 en de Zuiderzeewerken vier jaar later. Lelystad hoofdstad van Flevoland is nog jong. Pas in 1967 vorige eeuw kreeg je daar als eerste bewoner je sleutel. Amper een dikke halve eeuw geleden dus. Ik was toen net 11 jaar! En zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar er is zoveel meer te zien en te doen in dit museum. Dus op naar de tentoonstelling ‘Vergane Schepen’, waarbij ik al meteen in de sfeer wordt gebracht door het stormgedonder en het klotsende water op de achtergrond. Hier wordt het unieke verhaal van ventjager Jan Kisjes verteld. Een ventjager diende voor het transport van levende vis. Kisjes’ schip moet ergens tussen Urk en Schokland gezonken zijn. Zijn lichaam, noch dat van matroos Reinder Tulp werden nooit terug gevonden. Ze kregen een zeemansgraf. In 1976 graaft men het scheepswrak Justine met lading en al op. Het bevat tevens een skelet. Het zou nog tot 2007 duren vooraleer men door DNA onderzoek tot de vaststelling komt dat het hier om de schipper gaat. Het werd duidelijk dat de man op zijn schip was achtergebleven tijdens de ramp in 1888. Niet alleen het verhaal is interessant, ook de presentatie van het scheepswrak in een zgn. ‘schokbetonschuur’ uit de Noordoostpolder is zeer inspirerend. Vitrines tonen hoe het leven aan boord was. Voor kinderen zijn er heel wat doe-activiteiten. ‘Cornelis Lely’ legt hen uit in het Watertheater hoe de polders zijn ontstaan. Ze kunnen een kijkje nemen in een duikboot en zelf als archeoloog aan de slag gaan in een laboruimte. Het zijn slechts enkele voorbeelden. Op de bovenverdieping worden die archeologische vondsten getoond in fraai uitgelichte vitrinekasten. Er is ook heel wat informatie te vinden over de Kogge- opgravingen. En er loopt tot juni een wisseltentoonstelling rond Ice Age Flevoland. Kortom, een vrij compleet museum.
Werf en werkplaats
Heb je kinderen mee, vraag dan aan de balie om een lief poesje. Dat kunnen ze rond hun arm dragen. Wanneer je het diertje streelt, vertelt het je één en ander over dit museumonderdeel. Je kunt ook vragen naar Epko Brinksma bv. Die geeft uitstekend tekst en uitleg. Eerst passeer je langs de Zeven Provinciën zaal waar het gelijknamige linieschip in miniatuur te zien valt. Bedoeling was, om in navolging van de Batavia, ook een replica te bouwen. Men was reeds gestart. Maar er bleek uiteindelijk onvoldoende geld en mankracht om het te realiseren. Daarom werkt men nu aan een maquette. Scheepsmodelbouw is immers evenzeer aantrekkelijk. Zeker wanneer je kunt werken in een groot modelbouwatelier. Een heus paradijs voor techneuten en ambachtslui. Die staan je met raad en daad te woord. Veelal vrijwilligers, enkelen via een leertraject, gaan er minutieus en planmatig te werk. Je krijgt er ongevraagd een demonstratie. Het atelier zet zich enkele gebouwen verderop verder. Denk aan de metaalwerkplaats, de zeilmakerij, de zagerij en touwmakerij. Daar legt men je het verschil uit tussen tanen en teren. Tanen is een manier om netten, zeilen of touw te conserveren. En op de zeilzolder worden de zeilen traditiegetrouw met de hand vervaardigd. Dat kan op ware grootte voor grote schepen, maar er worden ook kleinere gemaakt voor schaalmodellen. De eerste zeilen van de Batavia gingen in 2008 in vlammen op en dus werden er nieuwe vervaardigd. Deze 2e generatie zeilen benaderen heel nauwkeurig de originele. En net dat is juist het leuke aan de werf. Het is enerzijds een toeristische attractie, maar anderzijds ook een centrum voor ambachtelijke scheepsbouw, een kenniscentrum en een vrijwilligersorganisatie.
De Batavia
Hoogtepunt van het bezoek. De Batavia is nieuw erfgoed. Deze reconstructie van een Oost-Indiëvaarder is een heus eerbetoon aan de zeevaart en het vakmanschap. De droom van scheepsbouwmeester Willem Vos om met jongeren in een scholingsproject de bouw aan te gaan van de reconstructie van dit VOC-schip spreekt tot ieders verbeelding. In totaal werden er 1200 mensen bij betrokken en momenteel houden nog zo’n 300 vrijwilligers het schip in stand. Dat de Batavia een publiekstrekker is, mag duidelijk zijn uit de bezoekersaantallen: 4,5 miljoen mensen maakte al kennis met het schip. Het vaartuig maakt een belangrijke periode uit de Nederlandse geschiedenis tastbaar. Door de Batavia aan land te brengen wordt niet alleen de levensduur verlengd, maar kan de toerist de kiel bewonderen. Verder ervaar je zo de hoogte en grootsheid van het schip. Intussen heeft men het binnen al ‘aangekleed’ met kanonnen, kombuis en het achterdek waar de kapitein en zijn officieren verbleven. Destijds kostte de bouw van de originele Battavia in 1654 zo’n slordige 100.000 gulden. Dat geld werd na de eerste vaart reeds gerecupereerd. Dit en nog andere weetjes, zoals wat eet men aan boord, waarom werden sommigen nachtblind of kregen ze scheurbuik, wordt kundig verteld aan boord. En het zijn deze verhalen die het schip levendig maken.
Praktische informatie
Batavialand is van dinsdag tot en met zondag open tussen 10 uur en 17 uur. Surf naar de website: www.batavialand.nl of
Extra Tip: Wanneer je bij Batavialand bent, bezoek dan ook even Bataviastad Outletcenter. Je vindt er alle op gebied van merkkledij, goed voor 250 handelsnamen. Denk aan Desgual, Karl Lagerfeld, Levi’s, Armani en vele andere. Goed voor 30 % tot 70 % korting. Er is een info-office en vlakbij ligt Starbucks. Je kunt er ook lunchen of gewoon genieten van een kop koffie en fris. En dat gaat van Mac Donalds , Dutch Originals tot sushi toe. Meer informatie: Bataviaplein 60 8242 PN Lelystad.