Toen ik op de grens van de lagere school en de middelbare school zat, studeerde mijn broer Frits al biologie in Leiden. Hij vertelde dat hij op de tweedejaars excursie in Zuid-Limburg Trappistenbier had gedronken. Ik vroeg hem honderduit, alleen al de naam ‘Trappistenbier’ sprak enorm tot mijn verbeelding. Bier dat door paters gebrouwen werd. Ik zag het de paters Jezuïeten bij wie ik op school zat, nog niet doen.

 

Klik hier voor de foto’s van Hans Adema.

 

In 1973 had ik mijn verplichte excursie Zuid-Limburg. Was vakantie voor mij! En het eerste wat ik deed bij het eerste het beste café was een Geuze Lambiek bestellen. (U dacht misschien een trappist, maar dan bent u abuis, maar natuurlijk was er trappistenbier in huis!, dank je Heinz!). Die was me aangeraden door een jaargenoot die er het jaar daarvoor was. Wat smerig! Heb het direct weggegeven aan iemand die het wel lekker vond. Ik lust het nog steeds niet. Met enige aarzeling ging ik daarna een Trappist bestellen. Ik zie het nog voor me! Chimay dubbel. Alsof er een engeltje over mijn tong pieste. Wat een openbaring! Wel na een tweede Chimay in de bus, terug naar het pension, geslapen! Daarna heb ik die week zo'n beetje alle verschillende merken uitgeprobeerd, waarbij Orval de lekkerste bleek te zijn. Orval is nog steeds mijn favoriet! Een van mijn eerste flesjes heb ik nog steeds. Ongeopend! Een flesje van Orval heeft een buikje. Dat is niet voor de sier. Het raakvlak van de flesjes is op deze manier zo klein mogelijk dat de kans op breken bij het bottelen en het vervoer zo klein mogelijk is.

Het flesje is vermoedelijk 50 jaar oud. Volgens de beheerder van Gourmand Gazette is die ongetwijfeld nog drinkbaar. Hij heeft het ooit eens met een collega een flesje Westmalle van zeker 50 jaar oud geprobeerd. Het smaakte inmiddels naar Madeira, maar was heerlijk. Maar mijn flesje Orval blijft dicht.

 

Normaal bier

Ooit had ik een flesje ‘Normaal’-bier, ook ongeopend. Idee van Bennie Jolink! Minder oud dat wel. Op Naturalis had ik een collega (ik ben met pensioen inmiddels) die alles verzamelt op ‘Normaal’-gebied. Ik vertelde hem van het flesje en hij begon te watertanden. Oh, zei hij, verkoop je hem aan mij? Nee, zei ik. Ik zag hem beteuterd kijken. Vervolgens antwoordde ik: doe maar een biertje op de eerstvolgende PV-borrel, ik breng het morgen wel mee voor je. Hij stond me op te wachten met drie enorme flessen bijzonder bier, waaronder uiteraard trappist. Ik stelde wel als voorwaarde dat hij het nooit mocht openmaken! Grappig is dat ‘Normaal’-bier door Gulpen gebrouwen werd. Grolsch, wat voor de hand lag, dacht dat het negatieve reclame voor hun image* zou zijn. Ik denk dat ze nog spijt hebben van deze beslissing! Net als een impresario in Leiden -God hebbe zijn ziel- die een onbekend bandje voor een optreden in Leiden weigerde. Hij zei: Ik heb zo een bloedheet hekel aan politie dat ik een bandje dat The Police heet niet zal contracteren voor Werfpop (een vanouds beroemd Leidse popfestival). Jaren later zei hij dat hij nog de haren uit zijn hoofd trok als hij hieraan herinnerd werd).

*Het is ‘image’. Een imago is een volwassen insect. Niet meer of minder dan dat. Het gebruik van ‘imago’ voor image is begonnen aan het eind van de jaren ’60 van de vorige eeuw door studenten in Amsterdam. Begonnen bij Propria Cures, Ik verdenk een vriend van mijn broer Frits er van het verzonnen te hebben, de bioloog en schrijver Dick Hillenius, het verzonnen te hebben! Langzaam maar zeker is het in de taal binnengeslopen en niet meer weg te denken!

 

Abdijbier of Trappistenbier?

Sommige mensen noemen Abdijbier, zoals Grimbergen, Steenbrugge en Leffe ook trappist, maar dat mag niet. Een bier is uitsluitend trappistenbier als het door paters Trappisten wordt gebrouwen of er in ieder geval een pater Trappist de leiding in de brouwerij heeft. De naam is sinds 1962 wettelijk beschermd. Er zijn diverse kloosters die ook brouwen, maar dat zijn dus abdijbieren. En bij Leffe komt er helemaal geen pater meer bij te pas. Leffe is een onderdeel van Stella Artois in Leuven tegenwoordig.

Er zijn op de hele wereld nu nog elf trappistenbieren: Westmalle en West Vleteren in Vlaanderen, Chimay, Orval en Rochefort in Wallonië, Latrappe en Zundert in Nederland, Engelszell in Oostenrijk, “Tre Fontane in Italië, Tynt Meadow en Mount St. Bernard in Engeland. En tot voor kort Spencer in Amerika, opgericht in 2013 en in 2022 weer opgehouden te bestaan. Amerika is geen markt voor bijzonder bier, triest maar waar! Achel uit Vlaanderen is sinds kort zijn licentie kwijt, het bier bestaat nog wel. De laatste monnik uit dat klooster is overleden. Er wordt in Achel nog wel bier gebrouwen, trappistenbier zelfs onder toezicht van de trappisten van Westmalle, maar omdat er in het klooster zelf geen monniken meer wonen krijgt dit bier niet het zegel van erkend trappistenbier. La Trappe heeft in 1980 Stella Artois moeten uitkopen en mag sindsdien de naam ‘Trappist’ weer dragen. Tijdens het Stella Artois tijdperk heette de brouwerij in Tilburg ‘de Schaapskooi’. Die naam werd na de breuk weggelaten. Er is wel een samenwerking met een commerciële brouwerij nu met Swinkels (Bavaria), maar die samenwerking heeft geen invloed op het brouwproces, dus de naam Trappist mag men blijven gebruiken.

 

Bovengistend bier

Trappistenbier is in de regel bovengistend bier. De gist drijft op het bier tijdens het brouwproces. In de 19^e eeuw vond Budweiser in Tsjechië het ondergistende bier uit, wat nu de markt beheerst, vooral Pilsener (genoemd naar Pilsen waar Budvar tegenwoordig zit). Budweiser heeft zijn naam verkocht aan een brouwerij in Amerika en heet nu zelf Budvar. Vergis je daar dus niet in als je bij de supermarkt Budweiser ziet. Tegenwoordig heet het meest oorspronkelijk pils dan ook Pilsener Urquel.

Trappistenbier gist na op de fles, zodat er zich een gist depot op de bodem van de fles vormt. Trappist snobs laten een flesje staan tot het bezonken is, zodat het ingeschonken bier helder is. Onzin, zei pater Lode Jansens die destijds de leiding had in Westmalle, toen ik hem opzocht, maar daarover straks meer. Het gist is bovendien gezond, het bevat veel vitamine!

Trappistenbier is meestal verkrijgbaar als dubbel en tripel. Dubbel heeft wat minder alcohol dan tripel en is meestal donker van kleur, tripel is licht.

 

Trappistenkaas

De meeste kloosters hebben ook een veehouderij en maken zodoende ook Trappistenkaas. De meeste hiervan zoals Chimay zijn roodbacteriekazen. Toen de paters in Westmalle besloten om in hun eigen onderhoud te voorzien, eind 19^e eeuw, deden ze dat met bierbrouwen en melkvee houden. Zo ook Westmalle. Van de melk wordt in beperkte mate kaas gemaakt, wat er aan melk meer is dan benodigd wordt verkocht aan een naburige zuivelfabriek. Omdat Westmalle heel dicht bij Nederland ligt kozen ze Gouda als voorbeeld. Maar de Goudse kaas werd niet geïmiteerd, gelukkig. Het is een geheel eigen kaas geworden. Helaas alleen verkrijgbaar aan de kloosterpoort en in een paar aan cafés gelieerde winkels. En op sandwiches in het café tegenover het klooster. Een aanrader als u er eens in de buurt bent!

Ooit had ik als een soort van ‘open sollicitatie’ een Belgische middag georganiseerd voor de PV van Naturalis. Het leek me wel leuk om het brouwproces van Trappistenbier te filmen en tot mijn stomme verbazing werd het goedgekeurd door pater-brouwer, pater Lode Jansens. Ik ging met twee collega’s en de professionele filmuitrusting van het museum naar Westmalle. In die tijd mocht je dat soort apparatuur niet zomaar de grens over nemen. We namen het risico. Bij het klooster aangekomen verbleekte de cameraman Floor. In het portiershokje zaten twee gendarmes bij broeder portier te kletsen. Ik zag het en schoot in de lach en zei, zie je niet wat die gendarmes doen? Kom daar in Nederland voor. Ze zaten achter een heerlijke bel trappist. Ik meldde me aan en broeder portier zei: pater Lode Jansens zit nog in de mis en nodigde ons uit om ook te gaan zitten. Voor we het wisten zaten ook wij om elf uur achter een bel trappist! Het was erg gezellig. De film ligt (overgezet op CD-Rom) in het archief van Naturalis. En we hebben veel geleerd over het bier. Het viel me op dat er een tekort leek te zijn aan kratten en pater Lode Jansens raadde mijn gedachten. Hij zei: ‘Ik kan de capaciteit vertiendubbelen als ik wil, maar ik ga voor kwaliteit en niet voor kwantiteit’. Waar vind je dat nog? Na het filmen nog even in de bar van de brouwerij een biertje gedronken. Pater Lode vroeg of we misschien een paar glazen wilden hebben. Ja zei ik, graag, doe er maar zes. Hij kwam met zes dozen aan! En het waren de ingeslepen glazen, de duurste! Dat vond ik te veel van het goede. Ook voor cafés zijn trappistglazen duur! Dus zes glazen, ieder van ons twee. Na afloop heerlijk geluncht in het café tegenover de kloosterpoort en daar leerde ik de kaas kennen. Gelijk aan de poort een heel groot stuk gekocht en dat later gedeeld met mijn broer.

 

Westmalle kaas online te koop

Ik heb gegoogled op de kaas en vond naast de kloosterpoort en het café nog enkele winkeltjes waar je het kan verkrijgen, een ervan heeft ook een webwinkel. Daar heb ik een heel kaasje besteld. Het was heel erg lekker, helaas wel jong, ik geeft de voorkeur aan oude. Maar dat is niet erg. Gelukkig valt er over smaak wel degelijk te twisten!

 

Andere Trappistenkaas.

De Trappistenkazen uit Wallonië ken ik erg goed, die zijn gewoon bij kaashandels in Nederland te krijgen. Mocht u er eentje tegenkomen, schroom niet en koop een stukje. Vooral Chimay is erg lekker.

Al googlend kwam ik kaas van La Trappe tegen, kaas van de abdij van Koningshoeven. Ook daar online een fiks stuk van besteld. Ook deze is niet te versmaden. Ik was er gisteren aan begonnen en moet op de rem trappen, ik heb beloofd zondag nog een stuk mee te nemen naar mijn vriendin Annemarie. De smaak is subtiel, beetje pittig in nasmaak, nootachtig door het bier. En het bier, La Trappe Quadrupel, is duidelijk aanwezig en dat is heel goed te proeven. Jammer voor degene die op mijn Facebook schreef dat hij er vaak in de buurt is en wel eens wat wilde proeven. Hij googlede op de bereiding, maar de monniken gebruiken wel gewoon stremsel, dus hij gaat het maar niet kopen. (Being a vegetarian is big missed steak, nietwaar?) Iemand anders van mijn Facebookvrienden zei dat een familielid in de jaren ’30 van de vorige eeuw de supervisie over de kaasmakerij had, maar dat het nu is uitbesteed aan een boerderij in de buurt. Ik heb begrepen dat de monniken de kaas (gelukkig!) weer zelf maken.

 

Glazen

In die tijd verzamelde ik bierglazen, merkglazen. Toen ik 22 jaar geleden besloot om mijn huis te verbouwen, zei mijn vriendin, doe die glazen de kamer uit, het zijn er veel te veel. Geef nu alleen de meest bijzondere glazen een mooie plek. Ik kon haar alleen maar gelijk geven. Vandaar dat de Trappisten glazen nu in de kast staan. Ik krijg binnenkort thuishulp en heb met de coördinatrice van de gemeente even afgelopen wat er moest gebeuren. Het viel haar op dat de glazen erg stoffig waren. Oh, zei ze, doe ze in de vaatwasser. Ze zag me verbleken. Geen bierglazen in de vaatwasser en zeker geen trappistglazen! Dit is vloeken in de kerk. Zeg maar gerust heiligschennis. Ze schrok van mij reactie. Maar het is een goede waarschuwing voordat de schoonmaakploeg ze uit eigen beweging in mijn vaatwasser zet.

Het abdij- en trappistenbier heeft de vorm van een kelk. Ik vroeg pater Lode Jansens of het glas geïnspireerd was of de kelk uit de heilige mis, maar dat was toeval. Als oud misdienaar was ik daar toch wel benieuwd naar. De grote kom van het glas zorgt ervoor dat bij het nemen van een slok, de aroma's optimaal vrijkomen.

 

Koken met Trappistenbier

Je kan heel lekker koken met trappistenbier. Daar zijn diverse boeken over geschreven. Het Trappistenkonijn was het favoriete kerstmaal van mijn broer en mij. Uiteraard met wild konijn.

Het boek ‘Chefkoks en Westmalle’ is wel erg gericht op Yuppen. Alleen het recept voor de uiensoep is eenvoudig en betaalbaar. Het is van het tot voor kort beroemde restaurant Kommilfoo in Antwerpen. Helaas heeft het restaurant de hoge energiekosten in combinatie met de coronacrisis niet overleefd. De boeken zijn overigens een genot om in te kijken.